جراحی تعویض مفصل لگن : انواع تکنیک ها و دوره نقاهت آن

• مقالات

• ۲۳ بهمن ۱۴۰۱

تعویض مفصل لگن در صورتی که از طرف پزشک توصیه شود، بسیار ضروری است. برای مثال در مواردی چون آرتروز پیشرفته لگن، تعویض مفصل لگن اغلب تنها راه برای بازگرداندن تحرک در زندگی روزمره است. این عمل یکی از رایج‌ترین روش های جراحی است. اگر پزشک برای شما جراحی تعویض مفصل لگن را در نظر گرفته است، به شما توصیه می‌کنیم که این راهنما را با دقت بخوانید تا با تمامی جزئیات این عمل آشنا شوید.

در چه مواردی به تعویض مفصل لگن نیاز داریم؟

تعویض مفصل لگن در موارد زیر استفاده می‌شود:

• برای آرتروز لگن: آرتروز مفصل ران یک دلیل بسیار شایع برای استفاده از جراحی تعویض مفصل لگن است. از دست دادن غضروف منجر به افزایش انحطاط مفصل می‌شود که در نهایت باعث محدودیت حرکت و درد شدید می‌شود.
• نکروز سر استخوان ران: در این بیماری، ساختار استخوان در سر استخوان ران به دلیل اختلال در جریان خون، حیات خود را از دست می‌دهد.
• پس از شکستگی گردن فمور: ممکن است در نتیجه شکستگی گردن فمور (مثلاً به دلیل افتادن) به مفصل لگن مصنوعی نیز نیاز باشد.

پروتز مفصل لگن چیست؟

پروتز لگن یا اندوپرتز لگن ایمپلنتی است که به طور کامل یا جزئی جایگزین مفصل آسیب‌دیده لگن می‌شود. به طور دائم در بدن باقی می‌ماند و تمام عملکردهای مفصل را بر عهده می‌گیرد. مفصل ران انسان از دو قسمت استخوانی سر استخوان ران و استابولوم تشکیل شده است.

سر مفصل ران انتهای بالایی استخوان ران را تشکیل می‌دهد و در حفره لگن حرکت می‌کند. قسمت غضروف همراه با مایع سینوویال، حرکت کم اصطکاک و توزیع بهینه نیرو بر روی استخوان‌های زیرین را تضمین می‌کند.

در آرتروز پیشرفته ران، غضروف مفصلی به‌شدت آسیب‌دیده و هر دو استخوان بدون محافظت تغییر شکل می‌دهند. این عارضه منجر به محدودیت در تحرک می‌شود و اغلب باعث درد شدید برای افراد مبتلا می‌شود. در چنین مواردی، تعویض مفصل لگن تحرک را بازیابی می‌کند. 

قبل از جراحی تعویض مفصل لگن چه اتفاقی می‌افتد؟

قبل از اینکه پزشک معالج جراحی لگن را توصیه کند، معاینات اولیه را انجام می‌دهد.این معاینه ها می تواند کاندید مناسب این جراحی را مشخص کند. از طرف دیگر، پزشک باید تصمیم بگیرد که کدام فرم پروتز برای بیمار مناسب است. علاوه بر وضعیت فعلی بیماری، بررسی تراکم استخوان نیز مهم است. همچنین پزشک اندازه‌گیری ستون فقرات را انجام می‌دهد و طول پاها را تعیین می‌کند تا بعداً پروتز به‌صورت جداگانه تنظیم شود.

 پزشک اندازه و موقعیت تمام قطعات پروتز را مشخص می‌کند. برای بیمار، آمادگی برای عمل عمدتاً شامل رشد عضلانی هدفمند در ناحیه لگن و در بسیاری از موارد، بهبود در تحرک محدوده مفصل آسیب‌دیده از طریق فیزیوتراپی است. اگر اضافه‌وزن دارید، باید قبل از عمل نیز وزن کم کنید. به طور کلی، بهتر است قبل از جراحی لگن، وضعیت کلی سلامتی خود را از طریق افزایش ورزش، رژیم غذایی متعادل و عدم استعمال دخانیات یا نیکوتین بهبود بخشید. مصرف داروهای ضدانعقاد باید قبل از انجام عمل با مشورت پزشک قطع شود.

انواع تکنیک جراحی تعویض مفصل لگن

راه‌های مختلفی برای دسترسی به مفصل ران برای انجام جراحی تعویض مفصل لگن وجود دارد. این عمل ها به روش‌های جراحی کلاسیک و کم تهاجمی تقسیم می شوند. این روش‌ها در نوع مسیری که جراح در بافت طی می‌کند متفاوت است. برای روش کلاسیک ، پس از یک برش پوستی به طول تقریباً 15 سانتی‌متر، یک یا چند عضله معمولاً باید قطع شود؛ بنابراین، عمل کلاسیک لگن نیاز به مرحله توانبخشی طولانی‌تری دارد، زیرا این آسیب‌های عضلانی بسیار آهسته بهبود می‌یابند.

با تکنیک‌های جراحی کم تهاجمی لگن، جراح از طریق شکاف ماهیچه‌ای کار می‌کند. ماهیچه‌ها و تاندون‌ها در این روش قطع نمی‌شوند، بلکه کنار زده می‌شوند. در این روش مرحله توانبخشی می‌تواند به طور قابل توجهی کوتاه شود، بیمار می‌تواند سریع تر بهبود پیدا کند. جراحی کم تهاجمی لگن به سطح بالاتری از تجربه نیاز دارد.

جراحی لگن با تکنیک AMIS

تکنیک AMIS یک روش جراحی کم تهاجمی است که تا حد امکان از عضلات و بافت محافظت می‌کند.  AMIS مخفف ” Anterior Minimally Invasive Surgery ” (تکنیک جراحی با حداقل تهاجم قدامی) است. همان‌طور که از نام آن پیداست، مفصل ران مانند روش جراحی کلاسیک، از جلو به‌جای از پهلو یا از پشت قابل‌دسترسی است. جراح از طریق شکاف ماهیچه‌ای کار می‌کند. درنتیجه لازم نیست تاندون‌ها و عضلات ناحیه جراحی برای جراحی لگن قطع شوند.

جراحی کم تهاجمی لگن چندین مزیت مهم دارد. ازیک‌طرف، جراح می‌تواند به روشی کار کند که به بافت اطراف ناحیه جراحی آسیب کمتری برسد. این نه‌تنها به یک نتیجه زیبایی بهتر می‌رسد، بلکه زمان توانبخشی را نیز کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، عمل جراحی برای بیمار دردناک‌ نیست و معمولاً با از دست دادن خون کمتری همراه است. مهم‌تر از همه، بیمار می‌تواند پس از عمل خیلی سریع راه برود و دوباره بایستد.

مزایای تکنیک AMIS در مقایسه با تکنیک‌های جراحی مرسوم در یک نگاه:

• تکنیک با حفظ بافت (بدون قطع‌شدن عضلات و تاندون‌ها)
• اسکارهای کوچک‌تر / برش‌های کوتاه‌تر پوست (تقریباً 8-10 سانتی‌متر)
• درد کمتر و از دست دادن خون کمتر و در نهایت کاهش زمان توانبخشی
• بستری کوتاه‌تر در بیمارستان و کاهش خطر دررفتگی مفصل
• اغلب نیازی به توانبخشی بستری نیست

روند جراحی تعویض مفصل لگن

جراحی لگن تحت بی‌حسی عمومی یا موضعی (بی‌حسی نخاعی) انجام می‌شود. قبل از عمل، پزشک معالج شما معاینات اولیه جامعی را انجام می‌دهد و موقعیت دقیق پروتز را با استفاده از تصویر اشعه ایکس بیمار (رادیولوژی) مشخص می‌کند. همچنین در مورد خطرات و احتمالات جراحی لگن به بیمار توضیح می‌دهد. سلامت عمومی و مناسب‌بودن شما برای بیهوشی قبل از عمل بررسی می‌شود.

جراحی لگن به شیوه کلاسیک

در جراحی “کلاسیک” لگن، جراح ابتدا برشی را در کنار یا پشت ران ایجاد می‌کند. سپس بخشی از عضلات ران و تاندون‌ها را برش می‌دهد تا به استخوان لگن دسترسی پیدا کند. اکنون مواد استخوانی بیمار برداشته شده و استخوان‌ها برای ایمپلنت آماده می‌شوند. برای این کار، جراح بر روی استخوان‌های لگن و استخوان ران با کاترها و سوهان‌های مخصوص برای قراردادن قسمت‌های پروتز کار می‌کند.

جراحی کم تهاجمی AMIS  

فرایند یک عمل جراحی کم تهاجمی لگن اساساً با عمل جراحی کلاسیک قابل‌مقایسه است. با این حال، دسترسی به ناحیه موردنظر با این روش بسیار راحت تر است. جراح به مجموعه‌ای از ابزارها و وسایل کمکی خاص نیاز دارد تا بتواند بین عضلات و تاندون‌ها به‌صورت هدفمند و کنترل شده عمل کند.

 این امر باعث ازبین‌رفتن بهبود طولانی‌مدت عضلات پس از جراحی لگن می‌شود. قبل از اینکه ایمپلنت قطعی وصل شود، جراح ابتدا عملکرد، ثبات و تحرک لگن مصنوعی را با اجزای آزمایشی بررسی می‌کند. سپس ایمپلنت‌های نهایی قرار داده شده و زخم بسته می‌شود. این روش معمولاً حدود 45 تا 75 دقیقه طول می‌کشد .

مراقبت بعد از عمل

پس از عمل لگن، بانداژها به طور مرتب تعویض شده و وضعیت زخم بررسی می‌شود. علاوه بر این، بیمار درمان درد همراه را دریافت می‌کند. برنامه توانبخشی از روز اول پس از عمل تحت‌نظر فیزیوتراپیست شروع می‌شود.

خطرات جراحی لگن چیست؟

 جراحی لگن با همان خطرات جراحی و بیهوشی مانند هر عمل جراحی همراه است. عوارض احتمالی شامل اختلالات ترمیم زخم، خونریزی ثانویه یا کبودی است. علاوه بر این، خطر ترومبوز وریدی در طی جراحی های ارتوپدی وجود دارد، به همین دلیل است که پیشگیری از ترومبوز انجام می‌شود. این حالت تا چند هفته بعد از عمل ادامه دارد. پس از استفاده از لگن مصنوعی، در موارد نادر عفونت، کلسیفیکاسیون و چسبندگی ایجاد می‌شود. دررفتگی مفصل مصنوعی که اصطلاحاً دررفتگی مفصل ران نامیده می‌شود، به‌ندرت ممکن است رخ دهد. در بدترین حالت ممکن است عمل دیگری لازم باشد.

خطرات جراحی لگن در یک نگاه:

• عفونت‌ها
• اختلالات ترمیم زخم
• خونریزی بعد از عمل
• کبودی / هماتوم
• آسیب به اعصاب و عروق
• ترومبوز / آمبولی

خطرات ویژه جراحی لگن:

• عفونت در ناحیه پروتز لگن کاشته شده
• دررفتگی مفصل ران 
• کلسیفیکاسیون / رسوب کلسیم در عضلات اطراف
• چسبندگی در اطراف مفصل ران
• اختلاف طول پا، شل‌شدن پروتز

بعد از جراحی تعویض مفصل لگن

معاینات منظم با جراح در طول مدت بستری در بیمارستان انجام می‌شود. بخیه‌ها حدود 12 تا 14 روز پس از عمل برداشته می‌شوند. بعد از عمل لگن، توانبخشی به دنبال دارد. هدف اصلی توانبخشی بهینه‌سازی تحرک مفصل مصنوعی و بهبود راه‌رفتن نادرست  اغلب به دلیل وضعیت تسکین‌دهنده طولانی‌مدت و سفت‌شدن مفصل از طریق فیزیوتراپی هدفمند است.

به طور کلی نمی‌توان گفت مرحله توانبخشی چه مدت طول می‌کشد  و اینکه چه زمانی بیمار کاملاً متحرک خواهد شد. به‌عنوان‌مثال، بهبودی پس از جراحی کلاسیک لگن می‌تواند ماه‌ها طول بکشد، زیرا آسیب‌های عضلانی بسیار آهسته بهبود می‌یابند. با جراحی کم تهاجمی لگن، معمولاً تنها چند روز طول می‌کشد تا بیمار بتواند دوباره به طور مستقل حرکت کند. مهارت‌های حرکتی ظریف عضلات نیز حفظ می‌شود. در نتیجه، یک الگوی راه‌رفتن ایمن را می‌توان خیلی سریع دوباره به دست آورد. مرحله سازگاری در مجموع حدود یک سال طول می‌کشد. بسته به شغل و روش جراحی، بیمار پس از حدود 2 تا 3 ماه می‌تواند دوباره‌ کار کند .

برخی از اقدامات مهم رفتاری پس از جراحی لگن:

شما باید حدود 14 روز به پشت بخوابید. پس از آن، توصیه می‌شود زمانی که به پهلو دراز می‌کشید، یک بالش بین زانوهای خود قرار دهید. بعد از عمل AMIS خوابیدن به پهلو تنها پس از چند روز امکان‌پذیر است. در اینجا باید از وضعیت مستعد به‌شدت اجتناب شود.

در 3 ماه اول لگن نباید بیش از 90 درجه خم شود. نشستن روی صندلی‌های راحتی/مبل‌هایی که خیلی عمیق هستند نیز توصیه نمی‌شود. بعد از عمل AMIS ، مفصل ران عمل شده اصولاً تا جایی که درد اجازه می‌دهد خم می‌شود. بعدازاین عمل، نشستن بلند یا صندلی توالت برآمده ضروری نیست. اما در اینجا باید از کشش بیش از حد مفصل عمل شده خودداری کرد (مانند هنگام ریه زدن یا انجام تمرینات در وضعیت مستعد).

در 12 هفته اول، بالاتنه نباید در حالی که پاها ثابت هستند چرخانده شود.

رانندگی با خودرو تنها پس از به دست آوردن عملکرد کامل در ترافیک جاده امکان‌پذیر است. این بدان معناست که در میان چیزهای دیگر، باید بتوانید با خیال راحت و بدون تکیه‌گاه ساعد راه بروید. اگر روی مفصل ران راست خود عمل کرده‌اید، باید قدرت عضلانی کافی برای فشاردادن پدال ترمز باقدرت داشته باشید.

پس از عمل کم تهاجمی AMIS ، رانندگی معمولاً پس از 2 تا 3 هفته دوباره امکان‌پذیر است .

به طور کلی، پس از جراحی لگن، باید مراقب بود که به هر قیمتی از زمین افتادن جلوگیری شود. به‌عنوان‌مثال، باید کفش‌های محکم/ضدلغزش بپوشید (مخصوصاً در زمستان) و همیشه هنگام بالارفتن از پله‌ها با یک‌دست نرده را بگیرید.

ورزش با پروتز مفصل لگن

فعالیت‌های ورزشی را می‌توان حدود 3 تا 6 ماه پس از عمل لگن از سر گرفت – بسته به شرایط بدنی و نوع ورزش شما . ورزش‌های دوستدار هیپ مانند دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، شنا یا بازی گلف معمولاً پس از توانبخشی بدون هیچ مشکلی قابل انجام هستند. وضعیت در مورد ورزش‌هایی که فشار زیادی به باسن وارد می‌کنند یا خطر آسیب زیادی دارند متفاوت است. از سوی دیگر، ورزش‌هایی که در آنها خطر زمین‌خوردن زیاد است، تغییر جهت سریع یا کار با تماس بدنی زیاد معمولاً توصیه نمی‌شود.

 در زیر مروری بر ورزش‌هایی است که برای پروتزهای مفصل ران مناسب و کمتر مناسب هستند:

 این ورزش‌ها به‌خوبی با پروتز لگن مناسب هستند:  پیاده‌روی نوردیک، پیاده‌روی برای شناکردن، گلف

 پس از مشورت با پزشک: دویدن ورزش‌های رقابتی با تماس مستقیم با مثل اسکی (حداقل بعد از 9-12 ماه با شرایط خوب) اسکی کراس کانتری (خطر سقوط) به طور کلی، اگر به طور منظم ورزش می‌کنید، همیشه توصیه می‌شود با ارتوپد یا فیزیوتراپیست خود در تماس باشید. آنها بیشتر با وضعیت سلامتی شما آشنا هستند و می‌توانند به شما توصیه‌هایی برای دست‌زدن به پروتز مفصل ران شما بدهند.

ماندگاری تعویض مفصل لگن چقدر است؟

 طول عمر پروتز هیپ را نمی‌توان به طور کلی بیان کرد. مهم‌تر از همه، بسیار مهم است که پروتز کاملاً متناسب باشد و مطابق با تصویر بالینی انتخاب شود. به طور میانگین آماری، تعویض صحیح مفصل ران حدود 15 تا 25 سال طول می‌کشد تا اینکه قطعات پروتز به دلیل ساییدگی یا شل‌شدن تعویض شوند.

 چه زمانی می‌توانم دوباره به طور کامل کار کنم؟

توانایی کامل کار، از جمله موارد دیگر، به این حرفه بستگی دارد. فعالیت‌های عمدتاً کم‌تحرک و کم‌تحرک‌های فیزیکی را می‌توان پس از حدود ۶ تا ۸ هفته از سر گرفت. اگر شغلی عمدتاً ایستاده یا پیاده‌روی دارید (مثلاً فروشنده)، می‌توانید پس از حدود 3 ماه به کار خود بازگردید. در برخی موارد، به‌اصطلاح “ادغام مجدد تدریجی در فرایند کار” می‌تواند منطقی باشد. در اینجا ساعت کاری به‌صورت هفتگی افزایش می‌یابد، به این صورت که مثلاً ابتدا روزی 2 ساعت و سپس 4 ساعت و سپس 6 ساعت و دوباره به طور کامل کار می‌کنید.

سؤالات متداول در مورد جراحی لگن

چه زمانی می‌توانم بعد از جراحی لگن دوباره رانندگی کنم؟

پس از حدود 6 هفته می‌توانید دوباره رانندگی کنید، مشروط بر اینکه کاملاً بتوانید دوباره رانندگی کنید. با روش کم تهاجمی AMIS، معمولاً بعد از 2 تا 3 هفته می‌توانید دوباره رانندگی کنید.

چه مدت باید در بیمارستان بمانم؟

اگر روند بهبودی پس از جراحی لگن طبیعی باشد، می‌توانید بعد از حدود 8 تا 14 روز بیمارستان را ترک کنید. با روش کم تهاجمی AMIS، معمولاً 4 تا 5 روز پس از عمل می‌توانید مرخص شوید.

 تا کی نمی‌توانم ورزش کنم؟

ورزش را می‌توان پس از حدود 3-6 ماه از سر گرفت (همچنین به بخش “ورزش با پروتز لگن” مراجعه کنید).